Personel pracujący przy produkcji, gdzie wykorzystywane są techniki spawania, napawania, natryskiwania, jak i procesy im towarzyszące takie jak cięcie, szlifowanie jest szczególnie narażony na zagrożenia, jakie podczas tych prac występują. Prowadzone od wielu lat badania tych zagrożeń pokazały, że spawacze należą do czołowej grupy pracowników zapadających w szczególności na choroby dróg oddechowych.

Do zagrożeń spotykanych na stanowiskach spawalniczych należą przede wszystkim: dymy i gazy spawalnicze powstające podczas topienia i parowania metalu w łuku, promieniowanie widzialne i niewidzialne łuku, ciepło topionych metali, hałas powstający zarówno podczas spawania, jak i szlifowania lub innych procesów przygotowawczych, pole elektromagnetyczne. Ocena zagrożeń, jakie powstają na stanowiskach pracy należy do pracodawcy.

To pracodawca powinien zapoznać się z zagrożeniami, jakie mogą wystąpić podczas produkcji i jednocześnie powinien zapewnić wszelkie niezbędne środki, aby wyeliminować lub zminimalizować ich wpływ na pracowników.

Zabieg ten nie powinien być tylko traktowany jako konieczność wymagana przez przepisy, lecz zapewnienie środków bezpieczeństwa naszym pracownikom powinno być potraktowane naszym zdrowym rozsądkiem, bowiem pracownik, który pracuje w komfortowych warunkach, ma zapewnione środki bezpieczeństwa, wygodne środki ochrony osobistej, które nie przeszkadzają mu w wykonywaniu powierzonych zadań, czuje się bezpiecznie, pracuje wydajniej, mniej choruje lub nie choruje w ogóle, a praca, choć w szkodliwych warunkach, sprawia mu przyjemność.

Ogólna charakterystyka zagrożeń spotykanych na stanowiskach pracy podczas spawania, procesów pokrewnych i pomocniczych

Ramię odciągowe Flex 4 zamontowane na urządzeniumobilnym MFE z filtrem elektrostatycznym

Ramię odciągowe typu Flex 4 zamontowane na wysięgniku NEC 4 (zasięga ramienia do 8mb)

Ramię odciągowe Flex 4 podłączone do filtra samoczyszczącego SFS

Jak wspomniano wyżej do głównych zagrożeń powstających przy pracach spawalniczych oraz pracach przygotowawczych należą: dymy i gazy spawalnicze powstające podczas topienia i parowania metalu w łuku, które są przyczyną między innymi takich chorób jak: pylica płuc, astma, gruźlica, choroby układu krążenia i układu nerwowego, promieniowanie świetlne łuku powoduje zapalenia rogówki i spojówki, hałas powstający zarówno podczas spawania, cięcia (szczególnie cięcia mechanicznego oraz cięcia termicznego przecinarkami plazmowymi), jak i szlifowania lub innych procesów przygotowawczych oraz pole elektromagnetyczne.

Do zagrożeń, na których chcielibyśmy skupić największą uwagę należą dymy spawalnicze. Dymy i gazy spawalnicze powstają na skutek topienia się materiału dodatkowego i podstawowego podczas spawania oraz topienia i wydmuchiwania materiału podczas cięcia. W związku z tym skład chemiczny dymu uzależniony jest od materiału, jakim spawamy, materiałów dodatkowych zastosowanych do spawania, powłok znajdujących się na powierzchni materiału spawanego. Szczególną uwagę należy zwrócić na rodzaj materiałów dodatkowych, a konkretnie wybór metody spawania. Inna emisja dymów spawalniczych występuje podczas spawania drutem litym a inna (znacznie większa) przy spawaniu drutem proszkowym. Dodatkowo składniki dymu spawalniczego powstającego przy spawaniu drutami proszkowymi są bardziej szkodliwe niż przy spawaniu drutem litym. Wpływ na skład chemiczny dymów spawalniczych ma gaz osłonowy, jaki jest stosowany do spawania, a na ich ilość - jakość i rodzaj powłoki znajdującej się na powierzchni materiału. Składniki dymów spawalniczych przedstawia rysunek 1.

Rys. 1 Skład dymu spawalniczego

Ergonomia w ochronie przed dymem spawalniczym

Obecne rozwiązania umożliwiają zastosowanie wielu systemów pozwalających skutecznie ochronić pracownika przed działaniem dymów spawalniczych. Przed wyborem konkretnego systemu powinniśmy zadać sobie pytania: Jaki system najmniej będzie obciążał pracownika? Jaki system nie spowoduje pogorszenia komfortu pracy pracowników, a tym samym nie zmniejszy wydajności? Odpowiedź na te pytania jest prosta. Najskuteczniejszy system to taki, który pracownicy będą stosować podczas wykonywania swoich obowiązków, czyli system ergonomiczny, pozwalający (najlepiej w 100%) zabezpieczyć pracowników przed działaniem szkodliwych czynników powstających w miejscu pracy, a jednocześnie system nie pogarszający komfortu i wydajności pracy, zapewniający także racjonalną ochronę środowiska.

Opcji systemów wentylacyjnych zabezpieczających personel spawalniczy oraz pomocniczy jest bardzo wiele a to dlatego, że praca spawacza odbywa się w różnych warunkach.

Wentylację miejscową na stałych i ruchomych stanowiskach spawalniczych możemy realizować za pomocą:

• ramion odciągowych (odciągi niskociśnieniowe) umieszczonych na ścianie lub na urządzeniach mobilnych
• specjalnych uchwytów spawalniczych (odciągi wysokociśnieniowe) podłączonych do urządzeń filtrowentylacyjnych
• stołów spawalniczo-szlifierskich
• przyłbic z wymuszonym przepływem powietrza

Wentylacja za pomocą ramion odciągowych

Wentylacja za pomocą ramion odciągowych należy do najpopularniejszych systemów odciągania dymów spawalniczych. System ten umożliwia zbieranie dymów spawalniczych bezpośrednio przy źródle ich powstawania. Dymy zbierane są za pomocą ssawy umieszczonej na końcu ramienia, po czym przetłaczane są poza spawalnię lub do urządzeń filtracyjnych.

Na co należy zwrócić uwagę przy wyborze ramion odciągowych:

• producent ramion powinien je wykonać tak, aby zapewnić łatwe manipulowanie nimi
• materiał i konstrukcja rur przewodowych ramion powinna umożliwiać łatwe, okresowe czyszczenie
• konstrukcja ssawy, za pomocą której dymy są zasysane powinna maksymalnie zbierać dymy spawalnicze znad miejsca spawania
• z ramieniem powinien współpracować wentylator zapewniający w jak największym stopniu zasysanie dymów do instalacji wentylacyjnej