...cel stosowania, aktualne przepisy i zalecenia,  wytyczne projektowe, zadania urządzeń wentylacji oddymiającej mgr inż. Robert MARTYKA

5 Garaże – wybrane problemy ochrony przeciwpożarowej

Przy opisywaniu systemów oddymiania garaży i parkingów podziemnych należy zdefiniować podstawowe pojęcia, takie jaka klasa odporności pożarowej, powierzchnia strefy pożarowej czy też SSP, które zostaną opisane w dalszej części tej publikacji. Na początku należy podkreślić, że obecnie można rozróżnić wiele rodzajów garaży i w odniesieniu do nich należy stosować odrębne systemy realizujące proces wentylacji ogólnej oraz oddymiającej.

Garaże i parkingi podziemne można podzielić według następujących kryteriów:

a) podziału podstawowego na:

• otwarte,
• zamknięte;

b) ilości kondygnacji na:

• jednokondygnacyjne,
• wielokondygnacyjne;

c) lokalizacji na:

• podziemne,
• nadziemne.

Powyższy podział często determinuje sposób realizacji procesu oddymiania danego garażu, stąd też niemożliwe jest stosowanie jednego rozwiązania do kilku różnych obiektów, a zatem każdą inwestycję należy rozpatrywać indywidualnie. Powielanie schematów np. rozmieszczenia wentylatorów strumieniowych typu jet-fan jest nieprawidłowe, bowiem każdy garaż należy traktować osobno i od samego początku dostosowywać zastosowane rozwiązanie pod ten konkretny obiekt.

Drugim, bardzo ważnym aspektem przy realizowaniu procesu wentylacji bytowej oraz oddymiania garażu jest tzw. klasa odporności pożarowej.

Najprostszym sposobem jej zdefiniowania jest odniesienie do odporności ogniowej danej konstrukcji czy też elementu budynku, którą z kolei definiuje się jako zdolność elementu budynku do spełnienia określonych wymagań w warunkach odwzorowujących przebieg pożaru. Miarą odporności ogniowej jest wyrażony w minutach czas od momentu początku pożaru, do chwili osiągnięcia przez element budynku jednego z trzech granicznych kryteriów:

• nośności ogniowej (R), czyli stanu w którym element próbny przestaje pełnić swoją funkcję nośną na skutek uszkodzenia mechanicznego, utraty stateczności, przekroczenia granicznych wartości przemieszczeń lub odkształceń;
• szczelności ogniowej (E), czyli stanu w którym element próbny przestaje spełniać swoją funkcję oddzielającą (np. przegrody budowlane w postaci ścianek działowych) na skutek pojawienia się na jego nienagrzewanej powierzchni płomieni, powstania pęknięć lub szczelin o wymiarach przekraczających wartości graniczne, przez które przenikają płomienie, gazy, lub w którym element próbny odpadnie od konstrukcji;
• izolacyjności ogniowej (I), czyli stanu w którym element próbny przestaje spełniać funkcję oddzielenia na skutek przekroczenia na jego nienagrzewanej powierzchni granicznej wartości temperatury.

Poza powyższymi trzema kryteriami, w klasie odporności pożarowej można dodatkowo wyróżnić kilka dodatkowych obszarów odporności ogniowej, a są to:

• dymoszczelność (S),
• promieniowanie (W),
• odporność na oddziaływanie mechaniczne(M)
• samoczynne zamykanie (C),
• odporność na pożar sadzy (G),
• zdolność do zabezpieczeniaogniochronnego (K).

Rys. 20 Dwupoziomowy system parkowania [13]

Na koniec opisu odporności ogniowej warto również przytoczyć pojęcie klasy odporności ogniowej, której jednostką miary jest czas podawany w minutach charakteryzujący odporność ogniową poszczególnych elementów budynku przez dwa lub trzy wymienione wcześniej kryteria oraz obszary (nośność ogniową R, szczelność ogniową E oraz izolacyjność ogniową I) - np. REI120, EI30, EIS120. Po zdefiniowaniu odporności ogniowej, można przejść do opisu klasy odporności pożarowej budynku, gdzie ustanowionych jest pięć jej klas oznaczonych literami w kolejności A, B, C, D oraz E. Poszczególnym elementom budynku zaliczonego do odpowiedniej klasy odporności pożarowej odpowiadają warunki w postaci wymaganej klasy odporności ogniowej, jak również warunki w zakresie stopnia rozprzestrzeniania się ognia.

Tabela 3 Podział budynków na grupy wysokości [17]

Tabela 4 Podział budynków stanowiących odrębne strefy pożarowe [17]

Tabela 5 Zależność podziału budynku na grupy wysokości od klasy odporności pożarowej [17]

Tabela 6 Wymagane klasy odporności pożarowej w odniesieniu do klasy odporności pożarowej budynku [17]

1* Jeżeli przegroda jest częścią głównej konstrukcji nośnej, powinna spełniać także kryteria nośności ogniowej R, odpowiednio do wymagań dla danej klasy odporności pożarowej budynku
2* Klasa odporności ogniowej dotyczy pasa międzykondygnacyjnego wraz z połączeniem ze stropem
3* Wymagania nie dotyczą naświetli dachowych, świetlików, lukarn i okien połaciowych, jeżeli otwory w połaci dachowej nie zajmują więcej niż 20% jej powierzchni
4* Dla ścian komór zsypów wymaga się EI60, a dla drzwi komór zsypu EI30

Klasę odporności pożarowej garażu należy przyjmować, jak dla budynku PM o gęstości obciążenia ogniowego do 500 MJ/m², pod warunkiem wykonania jego elementów jako nierozprzestrzeniających ognia, niekapiących i nieodpadających pod wpływem ognia, jeżeli przepisy rozporządzenia nie stanowią inaczej. Wyjątkiem od powyższej reguły są garaże, w których zastosowano dwupoziomowy system parkowania pojazdów (rys. 20) i w tym przypadku do celów projektowych należy przyjmować podwojoną gęstość obciążenia ogniowego (do 1000 MJ/m²). W celu określenia wymagań technicznych oraz użytkowych według Rozporządzenia Ministra Infrastruktury wprowadzony został następujący podział budynków na grupy wysokości przedstawiony w tabeli 3. 

Kolejnym podziałem są budynki oraz części budynków stanowiące odrębne strefy pożarowe, określane jako ZL, zaliczające się do jednej lub do więcej niż jedna spośród kategorii zagrożenia ludzi podanych w tabeli 4. Przytoczone wcześniej klasy odporności pożarowej budynku (A, B, C, D oraz E) wg Rozporządzenia Ministra Infrastruktury posiadają jednoznaczne powiązania z podziałem budynków na grupy wysokości, co zostało przedstawione w tabeli 5.

Elementy budynku, odpowiednio do jego klasy odporności pożarowej, powinny w zakresie klasy odporności ogniowej spełniać, z zastrzeżeniem § 237 ust. 9, co najmniej wymagania przedstawione w tabeli 6 (wg Rozporządzenia Ministra Infrastruktury). Powierzchnia strefy pożarowej w zamkniętym garażu nadziemnym lub podziemnym nie powinna przekraczać 5000 m². Może ona być powiększona o 100%, jeżeli spełniony zostanie jeden z dwóch poniższych warunków:

• zastosowano ochronę strefy pożarowej stałymi samoczynnymi urządzeniami gaśniczymi wodnymi;
• wykonano, oddzielające od siebie nie więcej niż po 2 stanowiska postojowe, ściany o klasie odporności ogniowej, w części pełnej co najmniej EI30, od posadzki do poziomu zapewniającego pozostawienie prześwitu pod stropem o wysokości 0,1 do 0,5 m na całej ich długości.

Rys. 21 Czujka dymowa/temperaturowa [24]

Rys. 22 Ręczny ostrzegacz parowy [23]

Rys. 23 Przykładowy schemat systemu sygnalizacji pożaru [22]

W garażu zamkniętym strefa pożarowa obejmująca więcej niż jedną kondygnację podziemną powinna spełniać jeden z tych dwóch warunków. W garażu zamkniętym o powierzchni całkowitej przekraczającej 1500 m² należy stosować samoczynne urządzenia oddymiające. Warto w tym miejscu również przytoczyć pojęcia całkowitej powierzchni garażu (która wbrew pozorom nie jest liczona jako pole powierzchni względem wszystkich ścian bocznych). Jest to suma powierzchni garażu przeznaczonej na miejsca postojowe i drogi komunikacyjne z wyłączeniem powierzchni wydzielonych jako odrębne strefy pożarowe zajmowanych przez zespoły komórek lokatorskich, pomieszczenia techniczne, przedsionki przeciwpożarowe, trzony komunikacyjne przeznaczone dla ludzi i znajdujące się na tej samej kondygnacji budynku.

W przypadku zastosowania ochrony strefy pożarowej stałymi, samoczynnymi urządzeniami gaśniczymi wodnymi, klasa odporności ogniowej przewodów wentylacji oddymiającej powinna odpowiadać wymaganiom określonym w § 270 ust. 2 „warunków technicznych” - jedynie z uwagi na kryterium szczelności ogniowej.

Ostatnim pojęciem, które w zakresie zabezpieczeń przeciwpożarowych oraz oddymiania garaży i parkingów podziemnych jest SSP, tj. System Sygnalizacji Pożarowej. Stosowana jest również nomenklatura SAP, czyli System Alarmu Pożarowego lub Sygnalizacja Alarmowa Pożarowa. System sygnalizacji pożarowej działa w oparciu o rozmieszczone czujniki pożarowe, czyli urządzenia reagujące na obecność dymu, wzrost temperatury lub pojawienie się płomieni w obszarze objętym działaniem czujek. System SSP jest jednym z podstawowych systemów bezpieczeństwa w obiektach, którego celem jest ochrona życia i zdrowia ludzi, a także zgromadzonych w obiektach dóbr. Z tego powodu system ten nie może być integrowany z innymi systemami ani na płaszczyźnie sprzętowej, ani na płaszczyźnie mediów komunikacyjnych. Jedyną możliwą płaszczyzną integracji z innymi systemami bezpieczeństwa jest poziom oprogramowania.

Sygnał z czujki (rys. 21) przekazywany jest dalej do centralki, która bardzo szybko reaguje alarmując o zagrożeniu i informuje odpowiednie służby. W systemach alarmu pożarowego najnowszej generacji, centralka identyfikuje wzbudzoną czujkę z numerem konkretnego pomieszczenia, drukuje informację o alarmie a nawet rysuje rzut kondygnacji obiektu z zaznaczonym alarmowanym pomieszczeniem.

Uzupełnieniem czujek są rozmieszczane na drogach komunikacji ogólnej przyciski pożarowe (ręczne ostrzegacze pożarowe zwane w skrócie ROP – rys. 22). Systemy alarmu pożaru mogą też automatycznie powiadamiać o pożarze najbliższą jednostkę Ratowniczo- Gaśniczą Państwowej Straży Pożarnej (połączenie sygnalizacji uzgadnia się z właściwym miejscowo komendantem PSP) lub sterować innymi urządzeniami, np. drzwiami pożarowymi, instalacją oddymiającą, dźwiękowym systemem ostrzegawczym itp. Na rysunku 23 pokazany został przykładowy schemat Systemu Sygnalizacji Pożaru.

Na koniec warto dodać, że schemat pokazany na rysunku 23 przedstawia przykładowy sposób połączenia centralki sterującej z odpowiednimi czujkami znajdującymi się wewnątrz pomieszczeń. W przypadku garażu zamiast czujek (pokazanych na rys. 21) stosuje się detektory CO/LPG, które podłączane są do rozdzielni zasilająco-sterującej. Rozdzielnia pełni dwie funkcje – zasila wszystkie urządzenia wchodzące w skład systemu oddymiania garażu (wentylatory, detektory, centrale itp.) oraz steruje pracą całego systemu (w tym załącza wentylatory oddymiające w przypadku wykrycia CO/LPG przez detektory umieszczone wewnątrz strefy parkowania samochodów).

Bibliografia

1. Rozporządzenie Ministra Pracyi Polityki Socjalnej z dnia 29 listopada 2002 w sprawie
najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy (Dz.U. Nr 217,poz1833) wraz ze zmianami z 10 października 2005

2. Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (Dziennik Ustaw rok 2013 poz. 1409 ze zm.)

3. Rozporządzenie Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z dnia 25 kwietnia 2012 r. w sprawie szczegółowego zakresu i formy projektu budowlanego (Dziennik Ustaw rok 2012 poz. 462 ze zm.)

4. Rozporządzenie Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z dnia 25 kwietnia 2012 r. w sprawie szczegółowego zakresu i formy projektu budowlanego (Dziennik Ustaw rok 2012 poz. 462 ze zm.)

5. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dziennik Ustaw rok 2002 nr 75 poz. 690 ze zm.) 6. Ustawa z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej (Dziennik Ustaw rok 2009 nr 178 poz. 1380 ze zm.)

7. Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 16 czerwca 2003 r. w sprawie uzgadniania projektu budowlanego pod względem ochrony przeciwpożarowej (Dziennik Ustaw rok 2003 nr 121 poz. 1137 ze zm.)

8. Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 7 czerwca 2010 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów (Dziennik Ustaw rok 2010 nr 109 poz. 719)

9. Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 24 lipca 2009 r. w sprawie przeciwpożarowego zaopatrzenia w wodę oraz dróg pożarowych (Dziennik Ustaw rok 2009 nr 124 poz. 1030)

10. BS 7346-7:2006 Components for smoke and heat control systems – Part 7: Code of practice on functional recommendations and calculation methods for smoke and heat cotntrol systems for cevered car parks

11. NBN S 21-208-2:2006 Fire protection in buildings – Desing and calculation of smoke and heat extraction installations Part 2: Covered car parking buildings

12. Recknagel H., Schramek E.R., Kompendium wiedzy – Ogrzewnictwo, Klimatyzacja, Ciepła Woda, Chłodnictwo. Wyd. OMNI SCALA, Wrocław 2006

13. Konferencja pożarnicza pt. „Systemy oddymiania wykorzystujące wentylację strumieniową do skutecznego usuwania gazów CO i LPG przed i w trakcie pożaru”, DND Project, Sopot 17.09.2015

14. Konferencja pożarnicza pt. „Systemy oddymiania wykorzystujące wentylację strumieniową do skutecznego usuwania gazów CO i LPG przed i w trakcie pożaru”, DND Project, Zakopane 04.11.2015 – 06.11.2015

15. Prezentacja produktowa firmy SCROL Sp. z o.o. przygotowana na cele konferencji pożarniczych oraz Forum Wentylacja, Warszawa 2015

16. Król M., Mazurek M.: „Wentylacja pożarowa, poradnik projektanta”, Flӓkt Bovent Sp. z o.o.

17. http://www.siniat.pl/sucha-zabudowa/podstawowe- pojecia-i-definicje-zwiazane-z -ochrona-ppoz/, [dostęp 02.02.2015]

18. http://www.rockwool.pl/welna-mineralna/ zabezpieczenia-przeciwpozarowe/ogien/odpornosc-ogniowa, [dostęp 02.02.2015]

19. http://magazynauto.interia.pl/porady/eksploatacja/lpg-2864/news-garaz-podziemny-a-auto-z-lpg,nId,631747, [dostęp 02.02.2015]

20. http://www.4clubbers.com.pl/world-news/750945-wybuchla-instalacja-lpg-w-samochodzie-dwoje-rannych.html, [dostęp 02.02.2015]

21. https://pl.wikipedia.org/wiki/System_sygnalizacji_po%C5%BCaru, [dostęp 02.02.2015]

22. http://www.instalacjeprzeciwpozarowe.pl/systemy_sygnalizacji_pozaru.htm, [dostęp 02.02.2015]

23. http://www.nowa.elektromet.com/reczny-ostrzegacz-pozarowy-podtynkowy-4-tory, [dostęp 02.02.2015]

24. http://www.napad.pl/produkty-98-345-czujnik-dymu-osd23.htm, [dostęp 02.02.2015]

25. http://www.scrol.pl/sites/default/files/tht-imp_o2.jpg, [dostęp 02.02.2015]

26. Martyka R.: Systemy oddymiające garaży i parkingów podziemnych: cel stosowania, aktualne przepisy i zalecenia, wytyczne projektowe, zadania urządzeń wentylacji oddymiającej. Część 1. „Technika Chłodnicza i Klimatyzacyjna”, nr. 1-2/2016, s. 42-46

27. Martyka R.: Systemy oddymiające garaży i parkingów podziemnych: cel stosowania, aktualne przepisy i zalecenia, wytyczne projektowe, zadania urządzeń wentylacji oddymiającej. Część 2. „Technika Chłodnicza i Klimatyzacyjna”, nr. 3/2016, s. 100-107